در طی چند سال گذشته و به دنبال چند سال تبلیعات گسترده و تخصیص یارانه های کلان به استفاده از لامپهای کم مصرف، تعداد لامپهای کم مصرف در کشور به شدت افزایش یافت؛ بگونه ای که در کلانشهری چون تهران ، تعداد لامپهای منصوبه حدود پنجاه میلیون شعله تخمین زده می شود. 

استفاده از لامپهای کم مصرف هر چند از دیدگاه بازدهی نوری و کاهش توان و انرژی الکتریکی مصرفی یک فرصت محسوب می شود ولی نیازمند زیر ساخت پیشرفته ای جهت جمع آوری و بازیافت لامپهای سوخته یا شکسته می باشد که بدون توجه به آن انتظار می رود با وقوع سونامی آلودگی جیوه در کلانشهرها و بخصوص تهران مواجه شویم. معمولا در کشورهای پیشرفته بازیافت لامپهای کم مصرف بر اساس روشهای مشخص و آموزش داده شده و توسط شهرداریها صورت می گیرد.

مقدار جیوه تولیدی چقدر است؟

حتی با فرض ثابت بودن تعداد لامپها و خارج شدن آنها از چرخه مصرف (مثلا به دلیل ارزان شدن لامپهای LED) ، با توجه به مصرف حدود ۴ تا ۸ میلی گرم جیوه در هر لامپ (بسته به سازنده، توان لامپ و ….) ، حجم کل جیوه تولیدی در طی عمر حداکثر سه ساله آنها،حدود ۳۰۰ کیلوگرم خواهد بود. 

آیا ۳۰۰ کیلوگرم جیوه مقدار کمی است؟

نتایج مطالعات پزشکی بالینی در جهان نشان می‌دهند که در نتیجهٔ تماس مستقیم، استنشاق و یا گوارش جیوه، اختلالات مختلفی به وجود می‌آید که برخی از آن‌ها عبارتند از: اختلال دستگاه خود-ایمنی، اختلال در عملکرد کلیه، ناباروری، تاثیرات منفی روی جنین، مشکلات رفتاری– عصبی، ناکارآمدی قلبی، آلزایمر، تاثیرات مخرب بر دستگاه عصبی مرکزی و محیطی، تاثیرات چشمی، مشکلات دهانی، نارسایی حاد تنفسی، درماتیت، دمانس، تهوع، استفراغ، اسهال، درد شکم، همانوری، کونژکتیویت، برونشیت، پنومونی، ورم ریه، تب بخار فلزی و اختلالات نوروسایکوتیک، اثر بر روی غده تیروئید، تولید مثل و سمیت ژنی.

 یک mg/m^۳ بخار جیوه یا جیوه محلول در آب به ریه‌ها، کلیه‌ها و دستگاه عصبی آسیب زده و باعث تحریک پذیری شدید، بی ثباتی احساس لرزش، کاهش وزن، ورم لثه، سردرد، کاهش رشد، التهاب ریه و آماس پوست می‌شود.  بنابراین ۳۰۰ کیلوگرم جیوه پتانسیل آلودگی ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب، خاک و یا هوا (در صورت تبخیر) را خواهد داشت. این مقدار جیوه به جز مقدار جیوه موجود در آب، خاک و هوا، ناشی از سایر منابع آلوده کننده خواهد بود. 

نکته مهم آن است که این مقدار جیوه به مرور در مساحت کوچکی به مرکزیت محل جمع آوری زباله ها پخش شده و لذا مناطق مسکونی نزدیک به  محل جمع آوری زباله های شهری را که عمدتا در حاشیه کلانشهرها قرارداشته و از منابع آب زیرزمینی محلی استفاده می کنند به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد.

ترکیب جیوه با آب کلردار مسمومیت جیوه را افزایش می دهد، بگونه ای که حد کشنده کلرید جیوه (که در این حالت ایجاد می شود) تنها یک میلی گرم است.